بیانات اخیر رهبری: تایید عملکرد تیم آقای ظریف یا تایید نظرات منتقدین؟!
بسم رب شهر رمضان
بیانات اخیر رهبری در تاریخ ۲ تیرماه و در دیدار رمضانی با مسئولان و کارگزاران نظام از صراحت قابل توجهی برخوردار بود و در رسانه‌های مختلف داخلی و خارجی پوشش گسترده اما متفاوتی داشت. طیف حامیان دولت این بیانات رهبری را حمایتی تمام عیار از عملکرد تیم مذاکره قلمداد کرده و حتی در تعبیری افراطی آنرا مشت محکمی بر دهان منتقدین میدانند و اعتقاد دارند پس از این بیانات رهبری دیگر کسی نباید به خود جرأت دهد از عملکرد تیم مذاکره کننده انتقاد کند. اما این جماعت که همواره در درک و فهم سخنان ولی امر مشکل داشتند، این بار نیز دچار کج‌فهمی شدند. در این مقاله می‌خواهم بررسی کنم که آیا معنای بیانات رهبری تایید تمام عیار عملکرد تیم مذاکره کننده است، یا برعکس؛ تایید کننده تمام عیار نظرات منتقدین است!
برای این منظور به سراغ محتوای کامل بیانات رهبری در این دیدار می‌رویم:
آن بخش از بیانات رهبری که موجب سؤتفاهم (و سؤاستفاده) برخی حامیان سیاست خارجه دولت شده، آن جایی است که حضرت آقا نظرشان را درباره اعضای تیم مذاکره کننده بیان می‌کنند:
« ... نکته‌ی دوّم؛ بنده هیئت مذاکره‌کننده را - همین دوستانی که این مدّت این زحمات را بر دوش گرفته‌اند - هم امین میدانم، هم غیور میدانم، هم شجاع میدانم، هم متدیّن میدانم؛ این را همه بدانند ... »
در وحله نخست ممکن است برای هر خواننده‌ای همین ذهنیت ایجاد شود که با این فرمایشات رهبری دیگر جایی برای انتقاد باقی نمی‌ماند. اما این دیدگاه به چند دلیل اشتباه است:
- نخست اینکه رهبری خودشان در ادامه همین بیانات آنجا که درباره منتقدین سخن می‌گویند، تصریح می‌کنند که: « ... نکته‌ی سوّم در مورد منتقدین محترم است. بنده با انتقاد مخالف نیستم، عیبی ندارد، انتقاد لازم است و کمک‌کننده است، منتها این را همه توجّه داشته باشند که انتقادکردن آسان‌تر از عمل‌کردن است. عیبهای طرف مقابل را در آن عرصه‌ای که قرار دارد، ما راحت می‌بینیم، درحالی‌که خطرات او، دشواری‌های او، نگرانی‌های او، مشکلات او را انسان نمی‌بیند ... این حرف من مانع از انتقاد نشود؛ انتقاد بکنید ... » یعنی ایشان بر لزوم انتقاد کردن تاکید می‌کنند و تصریح می‌کنند که این سخنان نباید مانع از انتقاد گردد اما در کیفیت آن ملاحظاتی دارند.
- دوم آنکه رهبری در ادامه تصریح می‌کنند: « ... انتقادها با لحاظِ این معنا باشد که آن طرف مقابل بعضی از عیوبی را که ما در انتقادمان ذکر میکنیم ممکن است میدانند، [امّا] خب به این نتیجه رسیده‌اند یا ضرورتها آنها را به اینجا کشانده یا به هر دلیل دیگری. البتّه بنده نمیخواهم بگویم اینها معصومند؛ نه، معصوم نیستند؛ ممکن است انسان یک‌جاهایی در تشخیص، در عمل خطا هم بکند، امّا مهم این است که به امانت اینها و به دیانت اینها و به غیرت اینها و به شجاعت اینها ما اعتقاد داریم ... ». در اینجا رهبری به وضوح و صریح منظورشان از این فرمایشات را بیان می‌کنند، و آن این است که در انتقادات نباید به امانتداری، دیانت، یا غیرت و شجاعت تیم مذاکره کننده شبهه وارد کرد. پس آیا در مسائل دیگر می‌شود شبهه کرد و انتقاد داشت؟ بله! ایشان صریح می‌گویند اینها معصوم نیستند و ممکن است در تشخیص یا در عمل خطا هم بکنند و انتقاد لازم است. در واقع اینجا خطاب مستقیم رهبری به برخی افراد تندرو است که در تریبون‌های علنی تیم مذاکره کننده را به خیانت متهم کردند ... به عبارت دیگر، معنای بیانات حضرت آقا صرفا تبرئه اعضای تیم مذاکره کننده هسته‌ای از اتهام خیانت است، ولاغیر.
- اما مهمتر از هر دو نکته فوق، تایید مؤکد نگرانی‌های منتقدین از سوی رهبری در قالب خطوط قرمز است. حرف و بحث اصلی منتقدین عملکرد تیم مذاکره کننده و سیاست خارجه دولت هرگز خائن نامیدن اعضای تیم مذاکره کننده نبود، بلکه بحث اصلی نخبگان دانشگاهی منتقد، مسائل فنی و مفاد توافقات تیم آقای ظریف با غربی‌هاست. نکته کلیدی در اینجاست که تمام خطوط قرمزی که رهبری در این بیانات بیان می‌دارند همان نکاتی است که در سه ماه اخیر پس از بیانیه لوزان، منتقدین به آنها اشاره داشتند. شواهد محکم این مدعا در زیر آمده است:
این فهرستی که در بالا می‌بینید دقیقا نکات نگران کننده‌ای است که منتقدین در این مدت سه ماهه از بیانیه لوزان تا کنون بارها مورد اشاره قرار داده‌اند و پاسخ حامیان دولت چیزی جز توهین و اتهام به سیاه‌نمایی و بدبینی مفرط نبود. امروز باید به این حامیان گفت اکنون که رهبری همین نکات را در قالب خط قرمز بیان می‌کنند بازهم همان موضع‌گیری را دارند؟!
برای آنکه صحت ادعای اینجانب درباره انطباق خطوط قرمز رهبری با نگرانی‌های منتقدین اثبات شود خوانندگان را به مقایسه فهرست فوق از بیانات ۲ تیرماه رهبری با مقاله اینجانب که در ۱۴ فروردین (یعنی حدود سه ماه پیش) پس از بیانیه لوزان نگارش و منتشر شد، دعوت می‌کنم:
درباره توافق و بیانیه مشترک لوزان
همان طور که می‌بینید این فهرست تطبیق تمام عیار با ملاحظات منتقدان دارد. خروجی کار تیم آقای ظریف در لوزان از تمام این خط قرمزها عبور کرده و بر اساس تک تک این خطوط قرمز، عملکرد تیم آقای ظریف در فاصله ۱۴ ماهه ژنو تا لوزان کاملا مردود است. معنای این چیست؟ معنای آن تایید تمام عیار نظرات منتقدین دولت از سوی رهبری است.
اکنون باید منتظر ماند و دید در این چند روز باقی مانده تا حصول توافق جامع نهایی، خروجی آن تا چه اندازه منطبق با خطوط قرمز تصریح شده از جانب رهبری است.
والسلام
